Documentaire
Bij een documentaire spreken de beelden voor zich. De maker geeft een beeld van een aspect uit de realiteit; een persoonlijke beleving van de wereld om hem heen.
'Overbevolking' heet de film van Cor Icke. Hij filmt het zomerse strand met zonnende, etende, drinkende en lopende mensen tijdens de welvarende jaren 60. Hij ervaart het strand als ‘overvol’. Met de blik van nu valt het met de drukte wel mee.
Filmgroep Dubbel 8 filmt anno 2008 de verloedering van Veendam. De film is een aaneenschakeling van beelden van vervallen panden, zwerfvuil en graffiti, voorzien van poëtisch commentaar.
Speelfilm
Een speelfilm is een aantrekkelijke manier om een verhaal te vertellen, maar stelt ook hoge eisen aan de capaciteiten van de filmer en brengt een grotere organisatie met zich mee. Toch hebben meerdere amateurfilmers speelfilms gemaakt over maatschappelijke thema's.
Cineast Dick Laan leert ons in 'Zijn eerste levensles' (1922) dat roken slecht is. Daartoe voert hij de immer rokende scholier Henk Vermeer op, die goed kan hardlopen. Als Henk zijn maat Jaap een loer draait, wint Henk wel het kampioenschap, maar ten koste van zijn gezondheid.
In 'Terug' portretteren Frits Huyse en Jaap Zaatman een geëmigreerde Nederlander die in de jaren 80 na 36 jaar terugkeert naar Nederland. Via de verhaaltechniek van de 'monologue intérieur' vertelt de emigrant wat hij van het huidige Nederland vindt.
'Tragedie van een kort leven' (1949) van Frits Huyse is, hoewel de titel anders doet vermoeden, een korte, komische film. De hoofdrol is weggelegd voor een sigaret. Deze gaat van de heer deze huizes over op de studerende zoon en vervolgens het liefje van de huishoudster. Uiteindelijk belandt de overgebleven peuk in de zak van een zwerver.
Emil Pabon, maker van de film 'Passiefman en de gebiedende kliko' (2009) omschrijft zijn film als een statement tegen de apatische tijdsgeest die thans heerst in Nederland, met als gevolg ophopende milieuproblemen. Na het zien van de film blijft de kijker in verwarring achter.
Animatie
De animatie kent welhaast oneindige mogelijkheden op het gebied van actie, kleurgebruik en personages om een maatschappijkritische boodschap over te brengen. Hieronder zien we tekenfilms van Jan Weeszenberg, een poppenanimatie van Otto Laan en de combinatie van cut-out animatie en tekenfilms van Joop de l'Ecluse.
De sociaal en politiek geëngageerde satirische tekenfilms van Jan van Weeszenberg zijn in binnen- en buitenland bewonderd en met prijzen onderscheiden.
In 'Help' uit de jaren 90 laat Van Weeszenberg de wereld ondergaan in een enorme wolk uitlaatgassen. Een aanklacht tegen de toenemende luchtverontreiniging veroorzaakt door steeds modernere vervoermiddelen.
'De kooi' uit de vroege jaren 80 verwijst op speelse wijze naar de rol van de vrouw, door de eeuwen heen. Zij is vooral het 'bezit' geweest van de man.
In 'Agressie', gekenemerkt door de wapenwedloop uit de jaren 80, hekelt Van Weeszenberg verschillende vormen van agressie in de samenleving en tussen wereldmachten. De hoopvolle boodschap is: agressie verdwijnt als vijanden elkaar de hand schudden.
In de poppenanimatie 'De klos' (1964) van Otto Laan is de vrouw na het huwelijk letterlijk de klos, ook al draagt de bruidegom de kerseverse bruid trots de drempel over. Vrouwen ruilen daarna immers hun zelfstandige leven in voor een rol als moeder, echtgenote, huishoudster of minnares.
Opvallend zijn de lijfjes van de poppen die bestaan uit garenklosjes.
In 'R' (ongedateerd) gebruikt Joop de l'Ecluse een bijzondere techniek: geknipte 'modellen' of mallen die beeld voor beeld bewegen, waardoor de suggestie van beweging ontstaat. De mensheid gaat tenonder door zijn enorme consumptiedrift.
In de ongedateerde tekenfilm 'U bent nummer...' ligt het lot van de werkende mens beklonken in getallen: van de tijd van opstaan tot het nummer van zijn graf. Het verhaal eindigt met een standbeeld van de hoofdpersoon die een leeftijd bereikt van 68 jaar. Opvallend genoeg ook de leeftijd waarop De l'Ecluse zou overlijden.
